Η ανάπτυξη του Οικοτουρισμού στο Μονοπάτι της Εκεχειρίας

Ο οικοτουρισμός ως έννοια δεν έχει σαφή ορισμό.

Με την ευκαιρία του Διεθνούς Έτους Οικοτουρισμού -το έτος 2002 - ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, χρησιμοποίησε την έννοια «οικοτουρισμός» για να καλύψει «όλες τις μορφές τουρισμού όπου το βασικό κίνητρο του τουρίστα είναι η παρατήρηση και η εκτίμηση της φύσης, και που είναι μορφές που προκαλούν τις ελάχιστες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά».

Έτσι, πολλά και διαφορετικά είδη εναλλακτικού τουρισμού, που αντιστοιχούν σε πολύ διαφορετικές καταστάσεις τουρισμού και συνδέονται με τη φύση,  «αγροτουρισμός»,  «πράσινος τουρισμός», «οικολογικός τουρισμός»,
«φυσιολατρικός τουρισμός», «ορεινός τουρισμός», «αθλητικός τουρισμός», «τουρισμός περιπέτειας» κτλ. θα μπορούσαν να ενταχθούν στην κατηγορία του «οικοτουρισμού».

Ο οικοτουρισμός είναι ένας νέος κλάδος που γνωρίζει δυναμική ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα χωριά του μονοπατιού της εκεχειρίας,  είναι προνομιακός χώρος για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού.

Περιορίζεται στην ανάπτυξη μικρής κλίμακας τουριστικών εγκαταστάσεων που ανήκουν στους ίδιους τους κατοίκους τους.

Τα τουριστικά προϊόντα αυτών των δραστηριοτήτων θεωρούνται τοπικά, αφού η πρωτοβουλία και διαχείρισή τους ανήκει κατά κύριο λόγο στους ανθρώπους μιας "περιοχής".

Ο «οικοτουρισμός στα χωριά» είναι η δραστηριότητα που αναπτύσσεται από τους απασχολούμενους κύρια στην γεωργία σε οικογενειακές ή συνεταιριστικές τουριστικές μονάδες, με σκοπό την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος και της τοπικής οικονομίας, τόσο από την εκμετάλλευση των τουριστικών καταλυμάτων, όσο και από την τροφοδοσία των τουριστικών μονάδων με προϊόντα τοπικής παραγωγής.

 Ο τουρισμός στον αγροτικό χώρο αντιπροσωπεύει για τους γεωργούς ένα από τα λίγα μέσα για διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους και για καλύτερη αξιοποίηση της παραγωγής και της κληρονομιάς τους.

Ως οικονομική δραστηριότητα, αποτελεί παράγοντα επιβίωσης και ανάπτυξης. Ως εκ τούτου η σημασία του είναι ουσιώδης για τον αγροτικό κόσμο και για την περιοχή μας.

 Ο τουρισμός στα χωριά περιλαμβάνει ένα εύρος δραστηριοτήτων που αφορούν τη φύση και την αγροτική ζωή.

 Το είδος αυτό του τουρισμού είναι οργανωμένο στη βάση μικρών ομάδων τουριστών που κατά κανόνα εξυπηρετούνται από τοπικές επιχειρήσεις.

Προσφέρει πρόσθετες ευκαιρίες απασχόλησης και εισοδήματος στις τοπικές κοινωνίες, ενώ συμβάλλει και στην προστασία και ανάδειξη των τοπικών φυσικών και πολιτισμικών πόρων, που αποτελούν και τη βάση αυτού του είδους τουρισμού.

 Ο μαζικός τουρισμός, -λόγω της υπερ-συγκέντρωσης ανθρώπινων δραστηριοτήτων που επιφέρει στο χώρο,- είναι η δραστηριότητα που αλλάζει βαθμιαία τη λειτουργία της φύσης, καταναλώνει τους μη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους, μειώνει τη βιοπικοιλότητα, μετατρέπει τα τοπία, επεκτείνει τις αστικές ζώνες και παράγει σημαντικά φορτία αποβλήτων.

Ο μαζικός τουρισμός με την υπερ-ανάπτυξή του και με την άναρχη ανάπτυξή του απαξιώνει «το έδαφος που πατάει» και βαθμιαία αυτοκαταργείται χάνοντας το δυναμισμό του.

 Ο οικοτουρισμός έχει ως προϋπόθεση της ύπαρξής του την ενσωμάτωση με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον μέσα σε όρια που η ίδια η φύση θέτει. Δεν χρησιμοποιεί τη φύση απλά και μόνο ως υποδοχέα της εγκατάστασής του αλλά ως χώρο πραγμάτωσής του.

Από την άποψη αυτή βρίσκεται σε αντιδιαστολή με το μαζικό τουρισμό.

 Ο οικοτουρισμός, είναι ήπιος και επιλεκτικός τουρισμός, ιδιαίτερα απαιτητικός, συμμετοχικός σε μικρές ομάδες (μικρής κλίμακας), πιο ανεξάρτητος, με μεγάλο βαθμό ελευθερίας στα άτομα.

Άνθρωποι με ειδικά ενδιαφέροντα, αναζητούν μια αυθεντική επαφή τους με τη φύση, τον τοπικό πολιτισμό, τους ανθρώπους, με τη ζωή στην ύπαιθρο, την άσκηση στην φύση.

Εδώ μέσα δεν χωρεί η επίφαση και η επάλειψη της αυθεντικότητας και της ποιότητας.

 Η απαίτηση για ποιότητα εδώ δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο διαμονής αλλά και στο δημόσιο χώρο (φυσικό και πολιτιστικό).

Και η παραμικρή λεπτομέρεια έχει τη σημασία της στο αποτέλεσμα.

 Η Πελοπόννησος, διακρίνεται για την αφθονία φυσικών και πολιτιστικών πόρων.

Η πολυμορφία και η μοναδικότητα της φύσης αποτελούν ένα συγκριτικά ισχυρό πλεονέκτημα, που αν αξιοποιηθεί κατάλληλα μπορεί να αποδώσει πολλά στην τοπική οικονομία.

Ο «οικοτουρισμός» είναι η δραστηριότητα που ταιριάζει στην περιοχή μας.

 Αρκετές προσπάθειες έχουν γίνει στο παρελθόν.

Τα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα έχουν βοηθήσει με ενισχύσεις αλλά και με τις προδιαγραφές που έχουν επιβάλλει.

Πολλές μονάδες όμως παρ΄ότι βοηθήθηκαν, αδυνατούν να κρατηθούν στο επίπεδο του οικοτουρισμού και μεταπίπτουν εύκολα στο χώρο του μαζικού τουρισμού.

Η Δυτική Πελοπόννησος είναι τουριστικός προορισμός των Ευρωπαίων και συντηρείται κυρίως από το μαζικό τουρισμό.

Ο οικοτουρισμός ακόμα δεν είναι ισχυρή, διακριτή και ανεξάρτητη μορφή τουρισμού.

Χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον την οργάνωση και την υποδομή του μαζικού τουρισμού και των μεγάλων ευρωπαϊκών πρακτορείων (ειδικά των μέσων μεταφοράς) και συμβιώνει συμπληρωματικά μαζί του.

Σε πολλές περιπτώσεις έχει κοινή περιοχή αναφοράς, ή στην πορεία εξ’ αιτίας της γρήγορης ανάπτυξης τουριστικού ρεύματος χάνει το φυσικό του χώρο. Έτσι γίνεται μια υποχρεωτική συμβίωση η οποία μεσοπρόθεσμα ανατρέπεται σε βάρος του οικοτουρισμού.

Όλα αυτά θέτουν επιτακτικά το θέμα του σχεδιασμού των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο. Θέματα που ξεφεύγουν από το επίπεδο της μονάδας και του επιχειρηματία και φτάνουν στο επίπεδο της πολιτείας και του κράτους. Ξεφεύγουν από το επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, μιας και το κράτος μας και σ’ αυτά τα θέματα παραμένει συγκεντρωτικό.

 Ο τουρισμός στα χωριά του μονοπατιού και όχι μόνο, απαιτεί σχεδιασμό.

Αποδίδει όταν λειτουργεί βάσει ενός σχεδίου που να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανάπτυξης και προστασίας μιας περιοχής. Είναι κρίσιμο και σημαντικό να υπάρχει ένα συνολικότερο σχέδιο, που θα περιλαμβάνει την ελεγχόμενη ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων και την προστασία της φύσης και το οποίο θα συντάσσεται με τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.

Η μισή σχεδόν έκταση της Ηλείας, διαθέτει πλούτο τοπίων και βιοποικιλότητας που είναι αμύθητος.

Πέραν τούτου ουδέν.

Οφείλουμε, να προγραμματίσουμε δράσεις, που να προβλέπουν διαχειριστικό σχεδιασμό των περιοχών και την εφαρμογή του στην συνέχεια.

Αντικείμενο του σχεδιασμού είναι και οι οικοτουριστικές δραστηριότητες.

Όλα τα θέματα αυτά εξαρτώνται από τις αποφάσεις και τις συνολικές ρυθμίσεις του κέντρου.

Τα πράγματα προχωρούν πολύ αργά ή μένουν στάσιμα για χρόνια.

Εδώ βρίσκεται και το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Δανείζομαι ορισμένες από τις «συνθήκες» του Π.Ο.Τ.για τον οικοτουρισμό.

1)      Ο οικοτουρισμός πρέπει να συμβάλλει στην προστασία και βελτίωση των φυσικών περιοχών και στην αειφόρο ανάπτυξη των γειτονικών περιοχών και κοινοτήτων.

2)      Ο οικοτουρισμός απαιτεί συγκεκριμένες πολιτικές, στρατηγικές και προγράμματα για κάθε χώρα, περιφέρεια και περιοχή.

3)      Οικοτουρισμός σημαίνει πρακτικά και αποτελεσματικά συστήματα συντονισμού όλων των εμπλεκομένων, συμπεριλαμβανομένων κυβερνήσεων, ιδιωτικών επιχειρήσεων και των τοπικών κοινοτήτων.

4)      Ο σχεδιασμός για τον οικοτουρισμό πρέπει να περιλαμβάνει αυστηρά κριτήρια χωροθέτησης και οριοθέτησης, συμπεριλαμβανομένων προστατευομένων περιοχών, περιοχών χαμηλής και μέσης επίδρασης και τα κριτήρια αυτά θα πρέπει να επιβάλλονται αυστηρά και να είναι σεβαστά από όλα τα μέρη.

5)      Ο φυσικός προγραμματισμός και σχεδιασμός οικοτουριστικών εγκαταστάσεων, ειδικά ξενοδοχεία και άλλα καταλύματα, κέντρα πληροφόρησης σε εθνικά πάρκα και άλλα παρόμοια, θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο που να αποφεύγονται ή να ελαχιστοποιούνται τυχόν αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να προκληθούν στο φυσικό ή το πολιτιστικό περιβάλλον. Τα οικοδομικά υλικά, η αρχιτεκτονική, τα έπιπλα και ο διάκοσμος είναι ευκταίο να είναι τοπικά, ενώ θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ενεργειακές πηγές μικρής ρύπανσης.

6)      Θα πρέπει να διαμορφωθούν κατάλληλοι θεσμικοί και νομοθετικοί μηχανισμοί που να διευκολύνουν και να εξασφαλίζουν αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων σε όλη την οικοτουριστική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένων του καθορισμού πολιτικής, σχεδιασμού, διαχείρισης και παρακολούθησης.

7)      Η τήρηση των κανόνων και πρακτικών του γενικού τουρισμού θα πρέπει να είναι αυστηρότερη στην περίπτωση του οικοτουρισμού, συνδυάζοντας επίβλεψη και παρακολούθηση με εκστρατείες συνειδητοποίησης των επιχειρηματιών και των τουριστών, εκπαίδευσης των παροχέων υπηρεσιών και τελικά με την επιβολή κυρώσεων σε όσους δεν συμμορφώνονται.

8)      Η εκπαίδευση και η επιμόρφωση είναι προϋποθέσεις για αειφόρο οικοτουριστική ανάπτυξη και διαχείριση. Τα στελέχη και οι εργαζόμενοι, καθώς επίσης και ο τοπικός πληθυσμός χρειάζονται εκπαίδευση σε γενικά και ειδικά θέματα του οικοτουρισμού, κομμένα και ραμμένα σύμφωνα με τις ανάγκες του καθενός. Ειδικότερα, ο οικοτουρισμός απαιτεί καλά εκπαιδευμένους ξεναγούς, κατά προτίμηση κατοίκους της περιοχής.

9)      Το διαφημιστικό υλικό για τον οικοτουρισμό θα πρέπει να παρέχει ουσιαστικές πληροφορίες για την εμπειρία την οποία καλείται να βιώσει ο υποψήφιος τουρίστας, περιλαμβανομένων λεπτομερειών για τη χλωρίδα, την πανίδα, τη μορφολογία του εδάφους, τη γεωλογία και γενικά τα οικοσυστήματα που πρόκειται να επισκεφτεί. Θα πρέπει επίσης να περιέχει πραγματικές πληροφορίες για καταλύματα και χώρους εστίασης καθώς και προτάσεις για το τι μπορεί να γίνει ή δεν μπορεί να γίνει στον τόπο προορισμού. Όλη αυτή η πληροφόρηση πριν από την αγορά θα βοηθήσει τους υποψήφιους πελάτες να διακρίνουν ανάμεσα σε γνήσιους πράκτορες οικοτουρισμού και σε άλλους που απλώς προσπαθούν να εκμεταλλευτούν μια μόδα.

10)  Τόσο τα κανάλια όσο και τα μέσα προώθησης οικοτουριστικών προϊόντων θα πρέπει να είναι συνεπή με το είδος του τουρισμού που προσφέρεται στον καταναλωτή και με την τυπολογία των οικοτουριστών.

 Δεδομένου ότι ο τουρίστας στον οικοτουρισμό δεν είναι εσώκλειστος σε μια μονάδα αλλά κινείται ελεύθερος ή υπό καθοδήγηση στο δημόσιο χώρο, η γενική εντύπωση που προσλαμβάνει επηρεάζεται από την αξία του.

Έτσι η οικοτουριστική ανάπτυξη στα χωριά δεν εξαρτάται μόνο από το πλήθος και την ποιότητα των καταλυμάτων αλλά ίσως περισσότερο από την οργάνωση και την ποιότητα του δημόσιου χώρου.

Μπορεί ο γενικότερος σχεδιασμός και προγραμματισμός να είναι ο αναγκαίος και βασικός παράγοντας οικοτουριστικής ανάπτυξης, ωστόσο οι μικρές παρεμβάσεις και η φροντίδα για πολιτισμένο περιβάλλον (καθαριότητα, καλαισθησία κτλ) έχουν ίση αξία και είναι στο χέρι των τοπικών κοινωνιών και των τοπικών αρχών.

Η διαμόρφωση των υπαίθριων χώρων, μονοπάτια, λιθοδομές, τουαλέτες, παρτέρια, πινακίδες, η συντήρηση των μνημείων, η διατήρηση των παραδοσιακών αρχιτεκτονικών προτύπων, αποτελούν εκ των πραγμάτων υποχρεωτική ενασχόληση των τοπικών αρχών και κοινωνιών που επιθυμούν την οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής τους.

Η ανάπτυξη του οικοτουρισμού στα χωριά του μονοπατιού της εκεχειρίας, είναι μια ελπίδα για την επιβίωσή τους.

Διαθέτουμε, όχι μόνο πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά αλλά και τη φιλόξενη διάθεση των ανθρώπων της υπαίθρου, που σέβεται τον ξένο ως επισκέπτη και όχι ως πελάτη και που είναι ακαταμάχητα πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη του τουρισμού.

Ο οικοτουρισμός, είναι η οικονομική δραστηριότητα εκείνη που μας θέτει μπροστά και σε άλλα ευρύτερα ζητήματα και ευθύνες που έχουν να κάνουν με το χώρο που ζούμε και τις αξίες που διαμορφώνουμε σ’ αυτόν.